ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΧΗΜΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Η σωστή χρήση και αποθήκευση των επικίνδυνων ουσιών προϋποθέτει την ταξινόμηση και επισήμανσή τους.

Υπάρχουν ενώσεις τοξικές, εύφλεκτες, διαβρωτικές, καρκινογόνες κ.λπ. Ο απλούστερος τρόπος αντιμετώπισης των κινδύνων είναι η ταξινόμηση των ουσιών σε λίγες βασικές κατηγορίες και η κατάλληλη επισήμανσή τους με εύκολα αναγνωρίσιμα σύμβολα. Οι ορισμοί που περιέχονται στα κείμενα αυτά είναι απλοί και γενικοί και σκοπό έχουν την ταχεία κατάταξη.

Εκρηκτικές είναι π.χ. «ουσίες και παρασκευάσματα που δύναται να εκραγούν υπό την επίδραση φλογός ή που είναι ευαίσθητα σε κρούσεις ή τριβές από το δινιτροβενζόλιο». Τοξικές είναι οι «ουσίες και παρασκευάσματα που δια της εισπνοής, καταπόσεως ή δια του δέρματος δύνανται να προκαλέσουν σοβαρούς κινδύνους για την υγεία, οξείς ή χρόνιους, ακόμη και το θάνατο».

Δεδομένου ότι μια ουσία μπορεί να παρουσιάζει ταυτόχρονα περισσότερες ιδιότητες, είναι δυνατός ο πολλαπλός χαρακτηρισμός (π.χ. ουσία εύφλεκτη και επιβλαβής) που συνοδεύεται από τα αντίστοιχα σήματα. Το σήμα κάθε κατηγορίας (βλ. Εικόνα 1) είναι ένα τετράγωνο σε πορτοκαλί φόντο με ένα σχέδιο που απεικονίζει ή συμβολίζει τη δράση των χημικών της ομάδας. Το σήμα συνοδεύεται από ένα λατινικό γράμμα το οποίο σε ορισμένες περιπτώσεις ακολουθείται από ένα δείκτη ή το σύμβολο + (π.χ. οι εξαιρετικά εύφλεκτες ουσίες φέρουν το F+, οι επιβλαβείς το Xn, οι διαβρωτικές το C κ.λπ.).

Τα σήματα αποτελούν το πρώτο επίπεδο πληροφοριών που είναι δυνατόν να αντλήσει ένας εργαζόμενος για τη δράση ενός χημικού.

Η ποικιλία των κινδύνων και των μέτρων για την αντιμετώπισή τους απαιτεί περισσότερο εξειδικευμένη γνώση. Αυτό επιτυγχάνεται με τις τυποποιημένες φράσεις κινδύνου (φράσεις R, όπου R=risk) και τις τυποποιημένες φράσεις προφυλάξεων ή ασφαλούς χρήσης (φράσεις S, όπου S= safety). Οι πρώτες προσφέρουν πληροφορίες για τους κινδύνους που εγκυμονεί η χρήση της εκάστοτε ουσίας ενώ οι δεύτερες αναφέρονται σε μέτρα που είναι απαραίτητο να λάβει κάποιος ώστε να αποφευχθεί η βλάβη της υγείας του. Στο ακόλουθο σχήμα δίνεται ένα παράδειγμα επισήμανσης μιας χημικής ουσίας.

Σε έναν εργασιακό χώρο βρίσκονται συχνά μεγάλες ποσότητες χημικών ουσιών σε διαφορετικές συσκευασίες. Κάθε συσκευασία πρέπει να φέρει ετικέτα με όλες τις βασικές πληροφορίες για την περιεχόμενη ουσία: την ταυτότητα του προϊόντος, την καθαρότητα της ουσίας, τα σήματα ταξινόμησης (π.χ. διαβρωτική κ.τλ.), τις φράσεις κινδύνου και προφυλάξεων, το όνομα και τη διεύθυνση του παραγωγού κ.λπ.

Έκθεση:

Βασική έννοια στη βιομηχανική Υγιεινή είναι αυτή της έκθεσης. Με τον όρο εννοούμε τις συνθήκες υπό τις οποίες βλαπτικοί παράγοντες έρχονται αρχικά σ’ επαφή με τον ανθρώπινο οργανισμό και στη συνέχεια εισέρχονται σ’ αυτόν. Η προσέγγιση μιας χημικής ουσίας στον άνθρωπο γίνεται συνήθως με φυσικό-χημικό τρόπο (π.χ. με την εξάτμιση ενός διαλύτη). Κατόπιν, η ουσία εισέρχεται στον οργανισμό με τους εξής τρεις μηχανισμούς:

• Με την εισπνοή
• Μέσα απ’ το δέρμα ή τα μάτια
• Με την κατάποση

Για τα σύμβολα:

Προληπτικά μέτρα

• Για να αποφύγετε κάθε επαφή με το δέρμα χρησιμοποιείστε προστατευτικά με : γάντια, προσωπίδα προστατευτικό ένδυμα κ.λπ.
• Προτιμάτε να εργάζεστε σε καλά αεριζόμενο χώρο.
• Καλή υγιεινή: πλύνετε τα χέρια σας, μην τρώτε ή καπνίζετε ποτέ κατά τη διάρκεια της χρήσης.
• Τα προϊόντα σε αεροζόλ είναι πιο επικίνδυνα, εισπνοή!
• Κρατείστε τα μακριά από παιδιά!

Προληπτικά μέτρα

• Αποθηκεύετε τα προϊόντα σε καλά αεριζόμενο χώρο.
• Μην τα χρησιμοποιείτε ποτέ κοντά σε πηγή θερμότητας, ή σε θερμή επιφάνεια, κοντά σε σπίθες ή σε ακάλυπτη φλόγα.
• Απαγορεύεται το κάπνισμα!
• Μην φοράτε νάιλον ρούχα και έχετε πάντα πρόχειρο έναν πυροσβεστήρα κατά τη διάρκεια της χρήσης εύφλεκτων προϊόντων.
• Διατηρείτε τα εύφλεκτα προϊόντα (F) καλά διαχωρισμένα από τα οξειδωτικά (O) 3) Διαβρωτικό (C) Ερεθιστικό (Xi) . Προληπτικά μέτρα
• Διατηρείτε τα προϊόντα στην αρχική τους συσκευασία.
• Διατηρείτε τα προϊόντα μακριά από παιδιά.
• Προσέχετε κατά την τακτοποίηση.
• Προστατέψτε τα μάτια, το δέρμα κτλ. (προστατευτικά γυαλιά, γάντια).
• Μετά τη χρήση πλύνετε καλά τα χέρια και το πρόσωπο.
• Ως «πρώτες βοήθειες» το ξέπλυμα με άφθονο νερό για 10 λεπτά είναι αποτελεσματικό.
• Τα διαβρωτικά προϊόντα σε αεροζόλ είναι επικίνδυνα.

Προληπτικά μέτρα

• Διατηρείτε τα προϊόντα στην αρχική τους συσκευασία.
• Διατηρείτε τα προϊόντα μακριά από παιδιά.
• Προσέχετε κατά την τακτοποίηση.
• Προστατέψτε τα μάτια, το δέρμα κτλ. (προστατευτικά γυαλιά, γάντια).
• Μετά τη χρήση πλύνετε καλά τα χέρια και το πρόσωπο.
• Ως «πρώτες βοήθειες» το ξέπλυμα με άφθονο νερό για 10 λεπτά είναι αποτελεσματικό.
• Τα διαβρωτικά προϊόντα σε αεροζόλ είναι επικίνδυνα.

Προληπτικά μέτρα

• Αποφύγετε την υπερθέρμανση, τα χτυπήματα, προστατέψτε τα από τις ηλιακές ακτίνες.
• Μην τοποθετείτε ποτέ κοντά σε πηγές θερμότητας, λαμπτήρες κλπ.
• Απαγορεύεται το κάπνισμα!

5) Επικίνδυνο για το Περιβάλλον (Ν)

Προληπτικά μέτρα

• Απομακρύνετε το προϊόν ή τα υπολείμματά του με τα μέτρα προφύλαξης που ισχύουν για τα επικίνδυνα προϊόντα
• Αποφύγετε τη μόλυνση του περιβάλλοντος αποθηκεύοντας σωστά τα προϊόντα.

Δείτε τη νέα επισήμανση Χημικών Ουσιών και Μειγμάτων που εκδόθηκε το 2015 από το  Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και  Κοινωνικής Αλληλεγγύης.

Σύστημα ταξινόμησης και επισήμανσης των επικίνδυνων χημικών προϊόντων στην Ευρωπαϊκή Ένωση όπως εκδόθηκε το 2016 από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Χημικών Προϊόντων – ECHA.